شرکت‌های دانش‌بنیان‌ همچنان گرفتار سخت گیری‌ها هستند

به گزارش شهرآرانیوز تقریبا دو دهه از آغاز  رویکرد‌های حمایتی حاکمیت از شرکت های دانش بنیان می‌گذرد و تولید مبتنی بر فناوری در دستورکار دولت، مجلس و نهاد‌های مسئول قرار گرفته است. با این حال، سؤال مهم آن است که چرا همچنان سهم اقتصاد دانش بنیان در تولید ناخالص ملی حتی از یک درصد فراتر نمی‌رود.

اهمیت این پرسش زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم دانش‌بنیان‌ها در سال‌های اخیر، فعالیت شبانه روزی و خستگی ناپذیری در افزایش سهم فعالیتی خود و تولید محصولات متنوع داشته اند و اگرچه صادرات غیرنفتی افزایش چشمگیر داشته، اما همچنان در این حوزه چالش‌های بسیاری وجود دارد. بیست و چهارمین نمایشگاه هفته پژوهش که از نهم تا دوازدهم آذرماه در مجموعه نمایشگاه‌های بین المللی مشهد برپاست، بهانه‌ای شد تا به سراغ شماری از این شرکت ها برویم و از فرصت ها و چالش های پیش رویشان بپرسیم.

مشکلات اقتصاد فناور

پس از اینکه بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، از آغاز فرایند مهاجرت برای ۶۷ درصد نیرو‌های متخصص فعال شرکت‌های دانش بنیان خبر داد، بسیاری از رسانه‌ها به واکاوی دلایل این موضوع پرداختند. صابر رسول‎زاده، مدیر شرکت دانش بنیانی که در زمینه تولید ماشین آلات هوشمند صنایع غذایی فعالیت دارد، در پاسخ به سؤال خبرنگار شهرآرا در این باره می‌گوید: ریشه افزایش روزافزون آمار مهاجرت نه مربوط به حمایت‌های خارجی و شرایط ایده آل رشد اقتصادی در کشور‌های دیگر، بلکه مربوط به سوءرفتار سازمان‌های متولی در داخل کشور است. نخبگان از ظرفیت‌های خود آگاه هستند و فقط می‌خواهند سهمی در پیشرفت کشورشان داشته باشند، اما بسیاری از مدیران از مرحله تلاش برای دریافت مجوز و جذب سرمایه گذار گرفته تا بازاریابی و تولید انبوه، همواره به دیده سوء‎ظن به شرکت‎های دانش بنیان می‌نگرند.

وی می‌افزاید: موانع موجود، چه در بخش کاغذبازی‌های اداری و چه در حوزه ثبت شرکت و دریافت تسهیلات، به قدری فضا را طاقت فرسا می‌کنند که بسیاری از نخبگان دانشگاهی با وجود ایده‌های ناب و برنامه‌های دقیق توسعه زیرساختی، قادر به فعالیت به عنوان یک دانش بنیان رسمی نیستند.

علاوه بر این، به استناد ماده ۴ پیوست دوم آیین نامه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش بنیان، معیار ارزیابی بر کالا به عنوان محصول محسوس یک شرکت است و در این شرایط، شرکت‌هایی که خدمات آموزشی و مشاوره‎ای ارائه می‌دهند یا آن دسته از همکاران ما که دانش ساخت بخشی از یک محصول را بومی‎سازی کرده اند، حتی اگر در سطح عالی فناوری و نوآوری هم باشند، اما باز در ردیف دانش‌بنیان‌ها محسوب نمی‎شوند و از مزایای موجود بی بهره هستند.

سقوط به دلیل قطع ناگهانی حمایت ها

چالش اعتیاد شرکت‌های دانش بنیان به حمایت مراکز رشد و شتاب دهنده‌های پارک علم و فناوری، موضوعی است که اخیرا به گلایه مشترک مدیران پارک استان و حتی خود این شرکت‌ها تبدیل شده است. صادق طلوعی، مدیر شرکت بومی‎سازی اقلام امنیتی در حوزه حفاظت از منزل و اتومبیل، در این باره می‌گوید: زمانی که ایده شما به نیاز بازار اتصال پیدا می‌کند و شتاب دهنده‌ها برای حمایت از کسب وکارتان وارد کار می‌شوند، شرایط فوق العاده پیش می‌آید؛ زیرا یک جوان نخبه به سرعت به مدیر یک واحد تولیدی تبدیل می‌شود، اشتغال زایی می‌کند و از همه مهم‌تر به چشم خود می‌بیند که یک ایده خلاقانه، اما خام به محصولی تبدیل شده که مورد استقبال مردم است.

به گفته وی، تا مرحله تولید انبوه و بازاریابی همه چیز خوب است، اما به تدریج، شرکت‌های دانش بنیان وارد برهه‌ای می‌شوند که باید کسب وکارشان را بدون حمایت پارک و در فضای شهر به طور آزاد برپا کنند و جای خود را به یک شرکت در حال رشد دیگر بدهند. اینجا همان زمانی است که آوار مالیات، سهم وصول نشده تولیدکنندگان مواد اولیه و چالش‌های مربوط به نیروی انسانی، گریبان‎گیر مدیر واحد می‌شود و بسیاری از شرکت‌ها با وجود رشد چشمگیر در مرحله حمایت‎پذیری، در اینجا به طور کامل ورشکسته می‌شوند.

در ادامه حتما بخوانید بیل گیتس: هوش مصنوعی می‌تواند یک هفته کاری ۳ روزه را برای انسان‌ها ممکن کند

چالش پارک، بحران دانش بنیان ها

اگر هم حمایت پارک علم و فناوری استان، قبله آمال بسیاری از دانش بنیان‌ها باشد، حقیقت این است که این کلاف بسیار بیشتر از این درهم پیچیده و حتی مدیران پارک نیز مطالبات زیادی برای گسترش پوشش حمایتی خود دارند. علاوه بر چالش فضا و محدودیت ارضی پارک، چالش در تأمین برخی زیرساخت‌های اساسی نظیر برق، آب و حتی دسترسی باعث شده تا چرخ تولید فناورانه همچنان کند بچرخد و سهم استان در اقتصاد دانش بنیان همچنان محدود بماند.

صارم نوروزی، مدیر شرکت دانش بنیان فعال در حوزه تأمین ماشین آلات برش و موتور‌های توربینی، در حاشیه نمایشگاه هفته پژوهش به خبرنگار شهرآرا می‌گوید: شاید این طور به نظر برسد که گلایه درباره تأمین برخی پیش نیاز‌های بدیهی و ابتدایی همچون آب بیشتر مربوط به صنایع غذایی است، اما بد نیست بدانید که حدود ۴۵ درصد گردش مالی یک کارخانه بزرگ صنعتی در حوزه ماشین آلات، فقط مربوط به تأمین چرخه آبی است که در  خنک کردن موتور‌ها استفاده می‌شود.

به این سهم، آب صنعتی می‌گویند و بسیاری از کارخانه ها، حتی ایستگاه‌های پمپاژ و تصفیه آب برای سهم خود ایجاد می‌کنند، اما برای شرکت‌های دانش بنیانی که هنوز تازه کار هستند، این ضرورت وجود دارد که آب با حمایت پارک و سازمان‌های متولی تأمین شود.

به گفته وی، پارک علم و فناوری خراسان از زمان تأسیس تاکنون با یک حلقه چاه آب به عمق ۱۹۰ متر فعالیت می‌کند که دبی برداشت آن نیز از ۶.۳ لیتر در ثانیه فراتر نمی‌رود و این موضوع به موازات کارشکنی‌هایی که در موضوع لوله کشی‌ها انجام می‌شود، سبب شده است واحد‌های فناور، هم در بخش شرکت‌های مادر و هم بخش‌های توسعه ای، با چالش جدی روبه رو باشند.

دوران گذار به مرحله نخبگانی

شاید در ابتدا این طور به نظر برسد که بیست و چهارمین نمایشگاه هفته پژوهش مشهد، جذابیت‌هایی کمتر از نمایشگاه سال گذشته دارد، زیرا از شمار غرفه‌های ارائه دهنده محصولات نانو، مواد پلیمری هوشمند و دوربین های ثبت سه بعدی تصاویر کاسته شده و بیشتر غرفه‌ها در انحصار شتاب دهنده‌ها و دانشگاه‌های استان است.

با این حال، روح ا... پهلوانی، مدیر کارگروه شتاب دهنده فناوری در غرفه پردیس رشد ایرانیان، معتقد است که بخش کوچکی از کار فناورانه با تولید محصولات جذاب و  عامه پسند همراه می‌شود و حقیقت آن است که به دلیل تسلط روح نخبگانی بر این کسب وکارها، محصول بسیاری از شرکت‌های مهم و اثرگذار استان شاید حتی برای عموم مردم ملموس و جذاب نباشد.

وی می‌افزاید: به طور مثال، بسته پیشنهادی شرکت ما برای توسعه یک کسب وکار، حمایت مرحله به مرحله تا سقف ۵۰۰میلیون تومان از شرکت‌هایی است که به دنبال تجاری سازی ایده‌های خود هستند. این یک محصول غیرملموس است که شاید مخاطب عام نداشته باشد، اما حقیقت آن است که بسیاری از نخبگان استان با این فرایند موفق به تولید شده اند و با حمایت ما توانسته اند ایده شان را به مرحله بازاریابی برسانند.